Theo thuyết duy vật cổ xưa, đầy đủ mọi vật chất đều được tạo nên bởi 5 yếu tố ban đầu gồm: kim khí (kim), gỗ (mộc), nước (thủy), lửa (hỏa) và đất (thổ) - gọi là ngũ hành. Tư tưởng này đã thâm nhập thâm thúy vào đời sống văn hóa của các dân tộc phương Đông, trong đó có người Việt – được thể hiện ở mâm ngũ quả ngày Tết Nguyên đán.
Thống kê 5 - “ngũ” - tương ứng với ngũ hành, là một con số rất tốt trong quan điểm phong thủy biểu thị sự sản xuất bền vững, mạnh mẽ. Chính bởi vậy, mâm ngũ quả trên bàn thờ nhằm thể hiện hy vọng âm dương cấu kết, sinh sôi nảy nở, phát triển.
Theo quan niệm của cõi tục thì “Ngũ quả” chỉ sự dồn vào một chỗ đầy đủ các loại thức ăn trong đất trời. Ông phụ thân ta chọn lựa 5 loại trái cây để cúng đêm giao thừa là ngụ ý rằng: Những sản vật này đựơc kết tinh trong khoảng công lao, mồ hôi, nước mắt của nhân loại công lao, kính dâng lên đất trời, thần thánh trong giờ phút khôn thiêng của thiên hà vạn vật sinh tồn.
Đã gọi là ngũ quả thì phải có đủ năm loại quả. Nhưng tùy theo quan niệm của từng vùng, từng địa phương và do mùa xuân hoa trái khác nhau, nên mâm ngũ quả cũng khác nhau như: chuối, bưởi, phật thủ, dưa đỏ, cam, quýt, dừa, na, hồng xiêm, táo…
Mâm ngũ quả của người miền Bắc
Mâm ngũ quả miền Bắc thường có 5 loại chính như chuối, bưởi, đào, hồng, quýt... Cách trưng bày truyền thống là chuối ở dưới cùng, đỡ lấy toàn bộ các loại quả khác. Chính giữa là quả bưởi hoặc phật thủ tiến thưởng. Các loại quả bày bao quanh. Những chỗ còn trống cài xen kẽ quýt quà, táo xanh, hoặc những quả ớt chín đỏ.
Do hoa quả, hàng điểm tâm ngày càng nhiều chủng loại nên mâm ngũ quả ngày một phong phú hơn, người ta cũng không câu nệ cứng ngắc “ngũ quả” nữa mà có thể là bát, cửu, thập quả, thêm chùm nho mọng, thêm táo xanh, ớt đỏ, hồng xiêm… Dù bày vẽ nhiều loại quả hơn nhưng người ta vẫn gọi là “mâm ngũ quả”.
Một số mâm ngũ quả dễ chơi của người miền Bắc
Người miền Nam
Với triết lý “cầu toàn vẹn xài no đủ”, người miền Nam ưa thích 5 loại quả: mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài và sung. Trước tiên ba loại quả có hình dáng to và trọng lượng nặng là đu đủ, dừa, xoài đặt lên mâm trước để lấy thế; sau đó, bày những quả khác chèn lên, để tạo thành một ngọn tháp.
Người miền Nam kỵ cúng một số loại quả, vì theo phát âm tên gọi mang ý nghĩa không tốt, như:
- Chuối: Chúi nhủi, làm cho ăn không phất lên được.
- Lê, táo (bom): Lê la, đổ bể, dễ thất bại.
- Cam, quýt: Quýt làm cam lòng.
Mâm ngũ quả của người miền Nam (Ảnh: Internet)
Người miền Trung
Mâm ngũ quả của người miền Trung hầu như chơi kiêng loại quả nào vì tên gọi hay hương vị của chúng, miễn sao trên mâm phải có đa dạng màu sắc, tươi ngon, có sẵn theo mùa. Phổ biến là các loại quả đắt tiền được bố trí cầu kỳ.
Mâm ngũ quả thường được xếp hình tháp hoặc hình long phụng với cặp dưa đặt nhì bên. Hình như còn có phần nhiều loại hoa trái của quê hương được xếp kế bên.
Mâm ngũ quả của người miền Trung hầu như chơi kiêng loại quả nào vì tên gọi hay hương vị của chúng, miễn sao trên mâm phải có phổ biến màu sắc, tươi ngon, có sẵn theo mùa.
Ý nghĩa các loại quả Chuối: Biểu tượng cho con cháu đoàn tụ, quây quần, ấm êm, hứng lấy may mắn, bao bọc và chở che (theo quan điểm của người miền Bắc). Phật thủ: Bàn tay Phật chở che cho cả mái ấm. Bưởi: Ước muốn an khang, phồn thịnh. Cam, quýt: Tượng trưng cho sự đạt được mục tiêu. Lựu: Nhiều hạt, biểu trưng cho con bọn cháu đống. Đào: Thể hiện sự thăng tiến. Táo: Phong lưu, phong phú. Thanh long: Rồng mây tập hợp, thể hiện sự phát tài phát lộc. Dưa hấu: Căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào, hên. Quả trứng gà: Lộc trời cho. Sung: Gắn với biểu tượng sung mãn, sức khỏe và tiền bạc. Đu đủ: Cực thịnh, đủ đầy. Xoài (phát âm giống như “xài”): Cầu mong cho việc tiêu dùng không thiếu thốn. |
Cách thức chọn lựa một vài loại quả trong mâm ngũ quả: - Chuối xanh: Thường, chuối phải là nải chuối còn xanh, Biểu tượng cho mệnh Mộc. Mang ý nghĩa như bàn tay ngửa chở che đem đến sự bình yên, ấm no, đùm bọc và kết nối. Chính việc nải chuối nâng đỡ các loại quả khác trong mâm ngũ quả đã nói lên yếu tố đó. - Quất chín: Biểu lộ sự no ấm, ăn nên khiến ra và dồi dào nhựa sống. - Bưởi: Biểu trưng cho phúc lộc và viên mãn. Được đặt trên nải chuối xanh. - Quả sung: Ước muốn có sự no đủ, sung mãn về sức khỏe hoặc tiền nong. - Quả đu đủ: Biều tượng của trọn vẹn, thịnh trị. - Phật thủ: đặt ở trọng điểm và nơi cao nhất trong mâm ngũ quả. Đây là loại quả sử dụng để thờ Phật và gia tiên vì có mùi thơm lâu, lưu giữ thần phù hộ cho gia chủ. |
Xem thêm: cách làm sạch xoong nồi bị cháy
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét